Diplomamobiliteit tussen Nederland en Duitsland
Hier vind je alle informatie over Nederlandse studenten in Duitsland en Duitse studenten in Nederland, die een hele studie volg(d)en.
We spreken van diplomamobiliteit wanneer studenten hun hele studie in het buitenland volgen. In andere gevallen, bij een tijdelijke verblijf, gaat het om studiepuntenmobiliteit. Lees hier alles over de studiepuntenmobiliteit tussen Nederland en Duitsland. De statistieken hieronder gaan over verschillende studiejaren en verschillende groepen (per onderdeel vermeld).
Als bron zijn diverse rapporten gebruikt:
- De Facts and Figures op de website van Nuffic, geraadpleegd in juli 2024;
- 'Outgoing student mobility in Dutch higher education' (pdf), van Nuffic uit 2017;
- 'Statistischer Bericht: Statistik der Studierenden' van Statistisches Bundesamt uit 2023;
- Rapporten 'Bildung und Kultur: Studierende an Hochschulen' van Statistisches Bundesamt uit 2003 t/m 2022;
- 'Statistischer Bericht: Deutsche Studierende im Ausland' van Statistisches Bundesamt uit 2024;
- Rapport 'Deutsche Studierende im Ausland' van Statistisches Bundesamt uit 2006;
- Data uit het rapport 'Wissenschaft Weltoffen' 2021 van het DZHW (Deutsches Zentrum für Hochschul- und Wissenschaftsforschung) in samenwerking met de DAAD (Deutscher Akademischer Austauschdienst).
Hieronder vind je de meest recente, beschikbare data in juli 2024.
Nederlandse studenten in Duitsland
Voor Nederlandse studenten die hun hele bachelor- of masterstudie in het buitenland volgen, is Duitsland het op twee na meest gekozen land met 2.162 studenten in 2020. Daarbij wordt Duitsland steeds populairder: in zes jaar is het aantal studenten meer dan verdubbeld.
Zoals in onderstaande grafiek te zien is, zijn België (22 procent) en het Verenigd Koninkrijk (19 procent) wel nog een stuk populairder. Duitsland trekt 11 procent van het totaal aantal Nederlandse studenten dat een hele studie in het buitenland volgt. Duitsland is wel het populairste niet Nederlands- of Engelstalig land.
Bij onderstaande grafiek is het belangrijk te vermelden dat de cijfers waarschijnlijk in werkelijkheid hoger zijn. De Nederlandse overheidsinstantie die zich bezig houdt met internationalisering, Nuffic, heeft slechts beperkt zicht op het aantal Nederlandse studenten dat naar het buitenland gaat voor hun studie. Zij baseren zich deels op data van de OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development).
De onderstaande grafiek laat het aantal internationale studenten zien in Duitsland opgedeeld naar herkomstland. Belangrijk: hierbij gaat het niet alleen om gehele studies, maar het totaal aantal internationale studenten op dat moment.
In 2022 had Duitsland een totaal aantal internationale studenten van 458.210. Nederlandse studenten maakten hier maar een heel klein deel van uit. Met 2.767 studenten is dat slechts 0,6 procent. Veruit de meeste internationale studenten zijn van Indiase, Chinese en Turkse afkomst: resp. 9, 9 en 8 procent. Verder laat de grafiek zien dat het aantal internationale studenten in Duitsland sinds 2003 sterk gestegen is, met 86 procent. Hierbij is de ontzettend sterke stijging van de Indiase studenten opvallend, groen gemarkeerd: dit aantal is bijna vertienvoudigd.
Hoewel Nederlanders dus maar een klein percentage uitmaken van het totaal aantal internationale studenten in Duitsland, is het absolute aantal Nederlanders dat in Duitsland ingeschreven staat wel behoorlijk gestegen als we het vergelijken met 15 jaar terug. Van 1.429 naar 2.767: een stijging van 94 procent.
In 2020 is er een duidelijke daling in het aantal cijfers te zien, veroorzaakt door de coronapandemie. Het aantal Nederlandse studenten lijkt zich daarna te herstellen.
De onderstaande grafiek laat het totaal aantal studenten met de Nederlandse nationaliteit zien dat ingeschreven stonden aan een Duitse hogeronderwijsinstelling in de afgelopen 25 jaar.
In de onderstaande grafiek vind je details over de Nederlandse studenten in Duitsland in 2022. De man/vrouw-verhouding is vrijwel gelijk: 51 tegenover 49 procent. Het populairste zijn studies in de categorie "Sociale wetenschappen, economie en rechten" (32 procent) en "Ingenieurswetenschappen" (22 procent). Een ruime meerderheid deed een wetenschappelijke studie (65 procent), gevolgd door een opleiding aan een Fachhochschule (31 procent).
De hierboven aangesproken stijging van het totaal aantal Nederlandse studenten in Duitsland in de afgelopen 15 jaar wordt vooral wordt veroorzaakt door een sterke stijiging bij studies in de categorie "Sociale wetenschappen, economie en rechten" (92 procent) en "Ingenieurswetenschappen" (185 procent).
Er studeren een stuk meer Nederlanders aan Duitse universiteiten dan aan Fachhochschulen, maar dat verschil wordt kleiner. In 2022 studeerde 33 procent aan een Fachhochschule en dat percentage was nog nooit zo hoog. Dit zien we ook in de steigingscijfers: het aantal studenten aan een universiteit steeg de afgelopen 15 jaar met 87 procent, bij Fachhochschulen was dat maar liefst 121 procent.
De populairste locaties van deze Nederlandse studenten in Duitsland vind je hieronder. Als we terugkijken naar de ontwikkeling sinds 2000 is het opvallend om te zien dat Berlijn sinds 2007 de positie van populairste stad inneemt, nadat dat eerder nog Aken was. De RWTH Aachen blijft overigens wel de populairste universiteit, maar in Berlijn studeren in totaal meer Nederlandse studenten als je alle universiteiten en hogescholen bij elkaar optelt. In de onderstaande grafieken staan deze rood gemarkeerd. De populairste is de Freie Universität Berlin, gevolgd door de Humboldt-Universität de Technische Universität en de Hochschule für Wirtschaft und Recht (HWR).
Een andere interessante ontwikkeling is het veel populairder worden van München: het aantal Nederlandse studenten daar steeg maar liefst 314 procent. Die ontwikkeling is te danken aan de sterke stijging aan de Technische Universität München (met 640 procent) en in mindere mate de Ludwig-Maximilians-Universität München (met 111 procent). Hiermee staat München nu op de derde plek.
Als we kijken naar de deelstaten, zien we dat het aantal Nederlandse studenten tussen 2000 en 2019 is gestegen in alle 16 deelstaten. Zoals in onderstaande grafiek te zien is, is Noordrijn-Westfalen sinds 2000, ondanks een dip in populariteit rond 2010, onafgebroken met grote afstand de populairste bestemming voor Nederlandse studenten. Hier studeerde maar liefst 36 procent van de Nederlandse studenten in 2019. Dit is niet verrassend omdat deze deelstaat aan de Nederlandse grens ligt en bovendien een groot aantal hogeronderwijsinstellingen telt. Naast het hierboven al genoemde Aken zijn ook Keulen en Münster populair bij Nederlandse studenten. Verder zien we in deze grafiek ook duidelijk de stijging in populariteit voor de steden Berlijn, Hamburg en München terug in de respectievelijke deelstaten.
Als we kijken naar alle internationale studenten in Duitsland, zien we ook hier veel steigende lijnen. Het totale aantal internationale studenten in Duitsland was nog nooit zo hoog, in 2022 waren het er 458.210. Dat was 16 procent van het totaal aantal studenten in Duitsland dat jaar. 20 jaar geleden was nog maar 10 procent uit het buitenland afkomstig. De coronapandemie lijkt overigens zeer beperkt invloed te hebben gehad op deze cijfers, alleen in 2020 is een minimale daling van 0,1 procent te zien.
Het grootste deel van de internationale studenten studeerde aan een Duitse universiteit of hogeschool in de deelstaten Noordrijn-Westfalen, Beieren en Baden-Württemberg. Dat zijn ook populaire deelstaten voor Nederlandse studenten (zie hierboven). In alle Duitse deelstaten steeg het aantal internationale studenten de afgelopen vijf jaar, met uitzondering van Baden-Württemberg waar juist een daling van 6 procent te zien is. Dit zou te maken hebben met het feit dat studenten van buiten de EU in deze deelstaat sinds 2017 collegegeld moeten betalen, terwijl dit gratis is in de andere deelstaten.
Duitse studenten in Nederland
Studeren in het buitenland wordt bij Duitsers steeds populairder: maar liefst 138.816 Duitse studenten kozen voor een studieverblijf in het buitenland. Dat is ruim 2,5 keer zo veel als 20 jaar geleden. Deze cijfers gaan niet alleen over diplomamobiliteit, maar over het totaal aantal studenten.
Voor deze Duitse studenten is Nederland al jaren een zeer populaire bestemming. Van de Duitse studenten die in 2021 naar het buitenland gingen, koos 18 procent voor Nederland. Alleen Oostenrijk was populairder met 26 procent.
Duitse studenten maken met afstand het grootste deel uit van het totaal aantal internationale studenten dat voor een gehele studie in Nederland verbleef. In 2019 was maar liefst 17 procent van deze internationale studenten Duits. Zij worden pas op grote afstand gevolgd door Italiaanse, Roemeense, Chinese, Spaanse en Poolse studenten.
In bovenstaande grafiek zie je hoe het aantal Duitse studenten sterk fluctueert de afgelopen vijftien jaar, tussen ongeveer 21.000 en 25.000. Het meest opvallend: eerst daalt het van 2011 tot 2015 sterk met 2.628 studenten (meer dan een tiende), maar daarna is er weer een stijging tussen 2017 en 2020 van 2.406 studenten. Sinds 2020 daalt het aantal Duitsers vervolgens weer sterk en staat in 2021 op totaal 21.362. Deze golf zien we niet bij de andere herkomstlanden.
Als we kijken naar de verdeling tussen HBO en WO zien we beter waar deze fluctuatie vandaan komt. Sinds 2011 zien we bij het HBO namelijk een zeer sterke daling van het aantal Duitse studenten. Binnen twaalf jaar is dit gedaald van 14.393 naar 7.105: meer dan een halvering.
Het aantal Duitse studenten in het WO bleef juist sterk stijgen tot 2021. Binnen tien jaar kwamen er 5.553 Duitse WO-studenten bij: een stijging van 53 procent. Bij de WO-masters is het aantal zelfs meer dan verdubbeld, van 2.954 naar 5.942 studenten. Deze stijging stopt in 2020. Sindsdien is het aantal WO-studenten weer gedaald met 10 procent. In onderstaande grafiek zijn deze ontwikkelingen te zien.
Een mogelijke verklaring is de voertaal van de diverse studies in Nederland. Er worden op het HBO geen Duitstalige studies meer aangeboden in het grensgebied en in het WO zien we juist een sterke verengelsing, wat een studie aantrekkelijker maakt voor internationale studenten.
Bij de Duitse studenten die in Nederland hun hele studie volgen, zijn twee vakgebieden met grote afstand het populairst: economie & bedrijfskunde en sociale wetenschappen. In de onderstaande vier grafieken zie je welke studiegebieden en studies populair zijn. Wat vooral opvalt is dat de studie Psychologie er met kop en schouders bovenuit steekt bij het WO: zowel in de bachelor- als de masterfase. Respectievelijk 29 en 18 procent van de Duitse studenten op dat niveau koos Psychologie. Op het HBO zien we iets meer diversiteit: International Business, Marketing Management en sociaal werk staan bovenaan.
De populairste stad voor internationale studenten is met afstand Amsterdam. Eén op vijf koos voor de hoofstad: 25.237. Op plaats twee volgt Maastricht, Groningen en Rotterdam met respectievelijk 11, 10 en 9 procent van het totaal aantal internationale studenten in Nederland.
Als we kijken naar het percentage internationale studenten, valt vooral op dat dit bijzonder hoog is in Maastricht: maar liefst 52 procent van de studenten hier is afkomstig uit het buitenland. In de andere steden is dit gemiddeld maar 17 procent. Op de onderstaande kaarten zie je hoe hoog het percentage internationale studenten is per provincie. In de grijs gemarkeerde provincies bevindt zich geen grote universiteit.