Praktische informatie over wonen in Duitsland

Waar moet je op letten als je in Duitsland gaat wonen? Veel is gelukkig hetzelfde als in Nederland, maar het is handig om met een aantal dingen rekening te houden. Hieronder vind je tips en links voor een vlekkeloze start in Duitsland. 

Inschrijven bij een Duitse gemeente

Omdat Duitsland lid is van de EU hoef je als Nederlands staatsburger geen verblijfsvergunning of visum aan te vragen. Als je langer blijft dan drie maanden is het wel nodig om je in te schrijven bij de Duitse gemeente. Dit doe je bij het lokale gemeentehuis of gemeentekantoor. Vaak is het daar erg druk en moet je van tevoren online een afspraak maken. Vooral het Berlijnse Bürgeramt staat daar bekend om. Het zou dus kunnen dat je even op een Termin moet wachten.

Bij zo'n afspraak moet je in ieder geval een geldig legitimatiebewijs meenemen, een bewijs dat je een zorgverzekering hebt, een inschrijvingsbewijs van de Duitse onderwijsinstelling en een bewijs dat je voldoende financiële middelen hebt om zonder uitkering te kunnen leven. Daarnaast kan het zijn dat je het huurcontract van je kamer of woning moet laten zien. Op de website van de Europese Unie en op de Duitstalige website Umziehen.de vind je meer informatie. Komt je er niet uit? Het international office van je onderwijsinstelling kan je vaak goed helpen. 

Bankzaken, pinnen en op zondag boodschappen doen

Het is niet strikt noodzakelijk om een Duitse bankrekening te openen als je in Duitsland gaat studeren. Je kunt ook gemakkelijk pinnen (mit EC-Karte bezahlen) en internetbankieren met IBAN-nummers als je beschikt over een Nederlandse rekening. Als je een kamer huurt via Studentenwerk heb je echter vaak wel een Duitse bankrekening nodig. Let erop dat een Duitse bank vaak kosten berekent wanneer je bij een andere bank contant geld gaat pinnen, iets waar je geen last van hebt met een Nederlandse pinpas. Om een rekening af te sluiten kunt je het beste een afspraak maken bij een filiaal. Neem dan in ieder geval je idententiteitsbewijs mee. 

Of je nou een Duitse of Nederlandse bankrekening hebt: zorg in ieder geval dat je altijd wat contact geld (Bargeld) bij je hebt. Veel van onze ervaringsdeskundigen zijn verbaasd dat je bij veel restaurants, winkels en andere plekken niet kunt pinnen of alleen vanaf een bepaald bedrag. Iets anders wat je misschien niet verwacht: winkels zijn in Duitsland op zondag in de regel gesloten. In Nederland zijn we het gewend om ook op zondag gewoon boodschappen te kunnen doen en dat er regelmatig koopzondagen zijn. In Duitsland is dit niet het geval. Zelfs in grote steden als Berlijn is zondag de supermarkt de hele dag dicht. Alleen de supermarkten gevestigd in treinstations zijn vaak wel zeven dagen per week geopend. 

Ziektekostenverzekering en belasting

Je kunt tot drie jaar in Duitsland wonen en toch verzekerd blijven in Nederland. Zorg dan wel dat je een European Health Insurance Card (EHIC) in je bezit hebt. Deze kun je aanvragen bij je zorgverzekeraar. Let op: deze regeling is vaak niet van toepassing als je gaat werken of stage lopen in Duitsland. Kijk voor meer informatie, ook over belasting, kinderbijslag en pensioen, op de website Grensinfo.nl van de Nederlandse overheid en lees hier meer over wat je moet regelen voor je zorgverzekering tijdens een studie in het buitenland.

Duitse Verkeersregels

Of je nou te voet, op de fiets of met de auto onderweg bent: in Duitsland zijn een paar dingen anders. Ten eerste valt veel van onze ervaringsdeskundigen op dat Duitsers bijna altijd wachten voor een rood stoplicht, ook al komt er duidelijk geen auto aan. Als je toch door rood loopt, is de kans groot dat je hierop wordt aangesproken door de andere voetgangers. Vooral als er kinderen aanwezig zijn is dit not done. Als je op de fiets onderweg bent, houd er rekening mee dat fietspaden niet zo uitgebreid en veilig zijn als in Nederland (hoewel dit in veel steden steeds beter geregeld is). Vaak stopt een fietspad bijvoorbeeld vrij plotseling en moet je op de stoep of op de autoweg verder. Een gezamenlijke voet- en fietspad is in Duitsland geen uitzondering. Verder is mobiel bellen op de fiets verboden in Duitsland, net als iemand van ouder dan 7 jaar achterop meenemen. Een helm is niet verplicht, maar vaste verlichting wel. Rijd je met de auto in Duitsland? Houd er rekening mee dat veel steden alleen maar in mag met een milieusticker. Deze kun je van te voren bestellen via de ANWB. Zonder deze sticker riskeer je een boete. Meer weten? Je vindt een samenvatting van de Duitse verkeersregels op de website van de ANWB. 

Ga je met het openbaar vervoer? Als student kun je gratis reizen met je Semesterticket. Dit ticket is in ieder geval geldig in de hele stad en omstreken van de onderwijsinstelling en vaak zelfs in de gehele Duitse deelstaat. De prijs van het Semesterticket is inbegrepen bij de Semesterbeitrag die je elk semester moet betalen. Lees hier meer over de kosten van studeren in Duitsland. Zorg ervoor dat wanneer je reist met het Semesterticket je ook altijd een legitimatiebewijs bij je hebt, want alleen in combinatie met je ID is het ticket geldig. 

Afval scheiden in Duitsland

In Duitsland wordt afval over het algemeen grondig gescheiden, voor de deur staat een hele rij vuilniscontainers met verschillende kleuren. Buitenlandse bezoekers zijn wel eens verbaasd over de moeite die Duitsers hiervoor doen. Wanneer je voor studie, stage of onderzoek een tijd in Duitsland woont, is het handig om te weten hoe het afval scheiden in Duitsland precies werkt. In welke kleur vuilnisbak moet je welke afvalsoort weggooien, wat is der grüne Punkt en waarom is er een gele vuilniszak? Wij zetten het hier voor je op een rijtje.

De blauwe vuilnisbak: net als in sommige gemeenten in Nederland bestaat er in Duitsland een blauwe vuilnisbak. Tot dit afval behoren papieren verpakkingen, kranten, tijdschriften en kleine kartonnen verpakkingen. Dit papieren afval wordt gerecycled.

De bruine vuilnisbak: overgebleven etensresten moeten in de bruine afvalbak terecht komen. Ook gebruikte theezakjes en koffiefilters en verwelkte bloemen moeten in de bruine vuilnisbak worden weggegooid. Let op! Stofzuigerzakken mogen niet in deze vuilnisbak.

De gele vuilnisbak: voor dit afval gebruik je ook speciale gele vuilniszakken die je daarna in de gele vuilnisbak gooit. Afval dat in deze afvalbak hoort, zijn verkoopverpakkingen zoals plastic zakken, folie en blikken. Door dit afval in de gele vuilnisbak te gooien, draag je bij aan het milieu. Het doel is namelijk dat deze afvalproducten gerecycled worden tot waardevolle grondstoffen voor nieuwe producten. Het is heel makkelijk om verkoopverpakkingen die in de gele vuilnisbak eindigen te herkennen. Zij hebben namelijk een grüner Punkt.

De grijze/zwarte vuilnisbak: nu blijft er nog afval over dat in Duitsland Restmüll genoemd wordt. Dit is dus afval dat niet in de bovenstaande categorieën valt. Hiertoe behoren bijvoorbeeld stofzuigerzakken en kauwgom. Ook gebruikte kunststof voorwerpen worden in de grijze vuilnisbak weggegooid.

Verder heeft elke gemeente in Duitsland speciale containers om oude kleding en glas weg te brengen. Ook voor batterijen zijn er speciale inleverpunten. Deze kun je onder andere vinden in supermarkten, drogisterijen, warenhuizen, benzinepompen en elektronicawinkels. Hier staat een groene Sammelbox waar je de batterijen in kan doen.  

Duits downloadverbod en streambeperkingen

Zowel in Nederland als in Duitsland is het verboden om gratis films, series en muziek buiten de officiële kanalen om te downloaden. Maar in Duitsland kan je hiervoor, in tegenstelling tot in Nederland, snel een hoge boete krijgen. Illegaal downloaden via torrents of streamen via illegale streamingdiensten moet je in Duitsland dus zeker niet doen. Als je dit toch doet, kan de boete oplopen tot 800 euro en zelfs tot 1.400 euro wanneer je meerdere keren iets illegaal gedownload hebt. Als je denkt dat dit toch niet ontdekt wordt, dan heb je het mis: ruim 70.000 mensen per jaar krijgen in Duitsland zo'n boete. De NOS maakte hier in 2015 een reportage over. 

Hoe kan dit? In Duitsland heb je advocaten die in opdracht van de film- en muziekindustrie het internet afzoeken naar illegale up- en downloaders. Wanneer jij illegaal downloadt/streamt, kunnen deze advocaten heel gemakkelijk via de rechter de gegevens achter jouw IP-adres krijgen (in Nederland is dit veel moeilijker) en je vervolgens een fikse boete sturen. Nog erger: de boete staat vaak op naam van je huisgenoot of huisbaas als dat de naam is die bij de internetaansluiting hoort. Hij of zij zal het natuurlijk niet leuk vinden om vervolgd te worden voor iets wat jij hebt gedaan. 

Het is natuurlijk wel mogelijk om in Duitsland op een legale manier films en series te kijken en muziek te downloaden. Zo kan je streaming-abonnementen zoals Netflix ook meenemen naar Duitsland. Het nadeel kan dan wel zijn dat je bepaalde series en films die in Nederland beschikbaar zijn, in Duitsland niet kunt zien, maar daarvoor krijg je wel weer andere inhoud in de plaats. Ook Amazon Prime is in Duitsland een populaire, legale streamingdienst. Via Spotify of Apple Music is het mogelijk om legaal muziek te streamen en te downloaden. Jarenlang was veel muziek op Youtube geblokkeerd in Duitsland door een geschil met de Duitse muziekrechtenorganisatie Gema. Dit is echter al een tijd niet meer het geval: sinds 1 november 2016 is de blokkade echter opgeheven en kun je ook in Duitsland weer gewoon veel muziek via Youtube luisteren. Sommige mensen gebruiken een VPN-service, waarmee je echte IP-adres verborgen wordt. Ook dan is het echter niet toegestaan om illegale sites te gebruiken. 

Ben je al betrapt en hangt je een hoge boete boven het hoofd? Dan moet je bijna altijd iets betalen, maar vaak kun je, met hulp van een advocaat, het bedrag wel omlaag krijgen. Kijk hier voor een stappenplan na het ontvangen van een aanmaning.

Rundfunkbeitrag

Wees niet verbaasd als een brief op je mat in Duitsland valt, waarin je wordt gevraagd om te betalen voor de publieke zenders in Duitsland: ARD, ZDF en Deutschlandradio. Dit is de verplichte Rundfunkbeitrag (vroeger in Nederland het 'kijk- en luistergeld'). Elk Duits huishouden is verplicht om dit bedrag te betalen. Het maakt daarbij niet uit hoeveel apparaten in huis aanwezig zijn, of dit er nu twee of tien zijn (of zelfs geen); ieder huishouden betaalt evenveel.

Als je samen met andere studenten in een studentenhuis woont, is het mogelijk om samen met je huisgenoten het bedrag te delen. Dan meldt slechts één persoon zich aan voor de Rundfunkbeitrag en betaalt het gehele bedrag en kunnen de andere bewoners zich afmelden.

Als je niet betaalt, kunnen er vervelende consequenties aan verbonden zijn. Er kan namelijk een incassobureau worden ingeschakeld om het bedrag te innen en daaraan zijn hoge kosten verbonden. Lees hier meer over de Rundfunkbeitrag in Duitsland.

 

Voor langere tijd naar Duitsland

Als je voor een langere periode in Duitsland gaat wonen, krijg je wellicht te maken met zaken als het kopen van een huis, auto rijden, schoolplicht voor kinderen, het ontvangen van toeslagen of het betalen van belasting. Veel informatie hierover kun je vinden op de website Sirelo en het Euregio Grensinfopunt.