Ervaringsbericht van Esther van den Berg, die sinds het wintersemester 2015/2016 haar master vervolgt in Saarbrücken.
Mijn tijd in Duitsland heb ik doorgebracht in de kleine, weinig bekende plaats Saarbrücken. De universiteit daar, de Universität des Saarlandes (UdS), staat bekend om zijn programma Duits-Franse rechtswetenschap, zijn faculteit voor Informatica en zijn vakgroep op mijn vakgebied, Computationele Taalkunde. Ik volg een Erasmus Mundus opleiding, wat wil zeggen dat ik tijdens een tweejarige MA opleiding Language and Communication Technology aan twee verschillende universiteiten in Europa studeer. Mijn gastuniversiteiten waren de Rijksuniversiteit Groningen en de UdS. Daar heb ik alpha-vakken gevolgd in Communicatiewetenschap en Taalwetenschappen, en ook technischere vakken zoals Kunstmatige Intelligentie en Computationele Semantiek, over het automatisch extraheren van argumenten en conclusies. Aangezien ik een vergelijkbare opleiding in Nederland en Duitsland heb gevolgd, zijn de vergelijkingen die ik maak tussen de twee landen denk ik goed te generaliseren.
De studie
Er is een verschil in intensiteit tussen vakken aan de Nederlandse en Duitse universiteiten. Over het algemeen wordt er minder rekening met studenten gehouden en wordt meer van hen verwacht. Zo vinden in mijn curriculum in de tentamenweek nog gewone lessen plaats. Het goed plannen voor je tentamen wordt echt aan jou overgelaten. Ook leken docenten gewend te zijn op een minder interactieve manier les te geven. Als je je hier van te voren op instelt, went de nieuwe norm snel. Ik ben er dankbaar voor dat ik geleerd heb om zelfstandiger te werken en de lat voor mijzelf hoger te leggen.
Wonen in Duitsland
In tegenstelling tot de studie was het verblijf in een kleine Duitse stad als Saarbrücken enorm gemakkelijk. Als middelgrote studentenstad is Saarbrücken gemoedelijk, en toch is er voldoende te doen. Woonruimte is voor Randstedelijke begrippen goedkoop (175 euro voor mijn kamer) en ruim; en allerlei logistieke zaken zoals vuilnisverwerking en openbaar vervoer zijn heel duidelijk en goed georganiseerd. Al het overige is voor een Nederlander met een Europees paspoort, middelbare-school Duits en een paar behulpzame Duitse vrienden heel snel geregeld. Om een voorbeeld te noemen: met een European Healthy Insurance kaart kon ik kosteloos een gesprek met een huisarts voeren, en een bewijs van registratie aan de universiteit gaf gratis toegang tot theaters en openbaar vervoer.
Culturele verschillen
De culturele verschillen zijn niet bijzonder groot. Toch zijn er een aantal zaken waar ik me misschien beter op voor had willen bereiden. Qua kennis over Duitsland: wat me het vaakst ervan weerhield om mee te praten met andere Duitsers was dat ik te weinig weet van de ligging en reputatie van Duitse steden. Daarnaast had ik wel verwacht dat de sfeer aan een Duitse universiteit hiërarchischer zou zijn en inspraak minder vanzelfsprekend maar ik stond er niet bij stil dat praktische zaken zoals de taken van studieadviseurs dus ook op een minder directe manier geregeld worden. Men lijkt zich over het algemeen sneller bij dingen neer te leggen. Dat was niet altijd even handig in mijn optiek, maar buiten de werksfeer is het gelukkig juist wel verfrissend dat Duitsers minder kritisch zijn. De mensen die ik ontmoet heb zijn in elk geval erg behulpzaam en vriendelijk.
Contact met medestudenten
Ik heb veel steun gehad aan en plezier gehad met mijn Duitse huisgenoten en ben enorm blij dat ik in een WG (Wohngemeinschaft) met Duitsers kom wonen. Met Engels kun je met iedereen oppervlakkig contact krijgen, maar hechter contact met Duitse jongeren krijg je moeilijk, zelfs als je redelijk de taal spreekt. Verreweg de beste manier om over deze barrière heen te komen is door samen te wonen met een paar leuke Duitse studenten. Ook bijvoorbeeld sportlessen, danslessen, een LGBTQ-vereniging of een ander verband zijn goede manieren om uit de internationale ‘bubbel’ te breken. Het viel me op dat veel van mijn Duitse vrienden erg geëngageerd waren. Ik heb veel mensen leren kennen die vrijwilligerswerk voor vluchtelingen deden. Ook leek het hier normaler om ethisch te consumeren en milieuvriendelijk te leven. Ik heb daar groot respect voor. Wat betreft het integreren in Duitsland bleek er tenslotte nog een onverwachte ingang in de Duitse cultuur te bestaan: namelijk een inkijk via internationale vrienden die vaker of langer in Duitsland hebben gewoond en verliefd zijn geworden op de taal en de mensen. Via deze mensen heb ik de houding opgepikt dat Duitsland een goed land is om langer in te verblijven, ook voor mensen uit het buitenland.
Toekomstplannen
Oorspronkelijk zag ik mijn verblijf in Duitsland als tijdelijk, maar ik zag dat wonen hier erg fijn kan zijn. Wel heb ik gehoord dat het op de lange termijn lastig kan zijn om hoger op een professionele of academische ladder te klimmen wanneer je moet concurreren met Duitstaligen. Voor een langer verblijf in Duitsland zou ik dus op zoek gaan naar een op het buitenland georiënteerde universitaire instelling of een bedrijf met medewerkers uit verschillende landen. Kort gezegd, Duitsland is een land waar een Nederlander makkelijk kan aarden, in Duitsland kun je echt op mensen rekenen, en in Duitsland liggen meer dan elders kansen voor wie bereid is om hard te werken.